خشکسالی بی‌سابقه، استان قم را در آستانه‌ی بحران جدی آبی قرار داده است. کاهش نزولات آسمانی، افزایش بی‌رویه‌ی مصرف آب و افت شدید منابع زیرزمینی، حیات کشاورزی و زندگی مردم این دیار را به مخاطره انداخته است. این وضعیت، نه تنها کیفیت زندگی را تنزل داده، بلکه آینده‌ی نامعلومی را برای قم رقم زده است.
یکی از شاخص‌های مهم این بحران، کاهش شدید ذخیره‌ی سد 15 خرداد است. این سد که منبع اصلی تأمین آب استان به شمار می‌رود، اکنون تنها با 12 درصد ظرفیت خود کار می‌کند. این رقم، کاهش قابل توجه منابع آبی سطحی را نشان می‌دهد و نشان از وضعیت وخیم تأمین آب در قم دارد. این سد حیاتی در شمال شرقی دلیجان، با ارتفاعی بالغ بر 96 متر از پی و گنجایش 165 میلیون متر مکعب آب، در آستانه‌ی خشک شدن کامل قرار گرفته است.
ساخت 26 سد و بند بر روی رودخانه‌های قمرود و قره چای در بالادست، از دلایل اصلی این بحران است. این پروژه‌ها با قطع حقابه‌های طبیعی قم، تأمین آب این استان را با چالش جدی روبرو ساخته‌اند. عواقب این اقدامات، تنها به کمبود آب محدود نمی‌شود و گسترش بیابان‌زایی و فرسایش خاک را نیز به دنبال داشته است. خشکسالی‌های پیاپی و کاهش بارش‌ها، وضعیت را بغرنج‌تر کرده است. بارش‌های اندک و تغییرات اقلیمی، منابع آبی سطحی و زیرزمینی قم را به سرعت تحلیل برده است.
برداشت‌های غیرمجاز از منابع زیرزمینی نیز بر شدت بحران افزوده است. گزارش‌ها حاکی از برداشت ۱۸۰ میلیون متر مکعب آب از چاه‌های مجاز استان، به ویژه در بخش کشاورزی، است. این رقم که بیش از نیمی از سهمیه‌ی قانونی است، افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین را در پی داشته است. در حالی که سهمیه‌ی آب چاه‌های مجاز استان ۳۰۰ میلیون متر مکعب است، این تخلفات آسیب‌های زیست‌محیطی گسترده‌ای از جمله فرونشست زمین، کاهش کیفیت آب و ایجاد ریزگردها را به همراه داشته است. هرچند تعداد چاه‌های غیرمجاز کاهش یافته، اما برداشت غیرمجاز از چاه‌های مجاز همچنان چالش اصلی استان است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای قم با اشاره به وجود 1200 چاه مجاز کشاورزی، به این برداشت‌های غیرمجاز اشاره کرده است. به گفته وی، بیشترین برداشت غیرمجاز از چاه‌های مجاز صورت می‌گیرد. کاهش ۸۰ درصدی منابع آبی قم از خارج استان، آینده‌ای نگران کننده را برای تأمین آب شرب پیش‌بینی می‌کند. سوءمدیریت و عدم اصلاح ساختار مصرف آب در دو دهه‌ی گذشته، نیز در تشدید این بحران نقش داشته است. سد کوچری، علی رغم بهره‌برداری، نتوانسته است کمبود آب را جبران کند.
راهکارهایی برای مقابله با این بحران وجود دارد. نصب کنتورهای هوشمند برای نظارت بر برداشت از منابع زیرزمینی و همکاری کشاورزان در این زمینه، گامی مثبت به شمار می‌رود. انطباق برنامه‌های توسعه‌ای استان با محدودیت‌های آبی در سند آمایش استان، ضروری است. مصرف بی رویه‌ی آب، به ویژه در کشاورزی، با استفاده از روش‌های سنتی آبیاری، بحران را تشدید کرده است. افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی، کشاورزان را با مشکل جدی روبرو کرده است.
عدم بهره‌برداری بهینه از منابع آب، از دیگر مشکلات استان است. سیستم‌های آبیاری سنتی، هدررفت آب را به دنبال دارد و نبود زیرساخت‌های مناسب برای ذخیره‌سازی و تصفیه‌ی آب، بحران را تشدید می‌کند. رشد جمعیت و توسعه‌ی صنعتی نیز، مصرف آب را افزایش داده است.
این بحران تنها بر کشاورزی و صنعت تأثیرگذار نیست، بلکه به طور مستقیم کیفیت زندگی مردم را تهدید می‌کند و امنیت غذایی استان را به مخاطره می‌اندازد. فرونشست زمین، از تبعات منفی این کمبود آب است.
برای مقابله با بحران، به رویکردی جامع نیاز داریم. استفاده از فناوری‌های نوین در کشاورزی، آگاهی‌رسانی به کشاورزان و ترویج فرهنگ صرفه‌جویی، از جمله اقدامات ضروری است. همکاری مسئولان، کشاورزان و مردم، برای مدیریت بهینه منابع آب امری حیاتی است. بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تصفیه‌ی آب و استفاده از آب‌های شور، از دیگر راهکارهای مؤثر است.
