ده هزار مسجد در ایران: راهکار کلیدی حجت‌الاسلام قمی برای حل گره‌های اجتماعی
تهران – حجت‌الاسلام محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، با تأکید بر ظرفیت‌های مغفول‌مانده نهاد مسجد، اظهار داشت که دست‌کم ۱۰ هزار مسجد در سراسر کشور پتانسیل گره‌گشایی از مسائل و چالش‌های اجتماعی را دارند. این دیدگاه، رویکردی تازه به نقش محوری مساجد در بازسازی بنیان‌های اجتماعی و فائق آمدن بر آسیب‌های روزافزون جامعه ارائه می‌دهد.
ریشه‌یابی گره‌های اجتماعی: از ذهنیت تا زیست مجازی در نگاه حجت‌الاسلام قمی
حجت‌الاسلام قمی، با اشاره به اینکه بسیاری از گره‌های اجتماعی ریشه در "ذهنیت و انگاره اجتماعی" افراد دارد، هشدار داد که نمی‌توان در مسیر حل این آسیب‌ها نسبت به تصویر مردم از آینده بی‌تفاوت بود. وی زیست مجازی را از عوامل اصلی دگرگونی ذهنی دانست که منجر به کم‌انگیزگی، بی‌رغبتی به برخی مشاغل و حتی گرایش به رفتارهای آسیب‌زا می‌شود. رئیس سازمان تبلیغات اسلامی تشریح کرد که مقایسه زندگی واقعی با تصاویر رنگین و موهوم شبکه‌های اجتماعی، یأس و دلسردی را به دنبال دارد و حتی ارزش‌هایی چون مقام مادری را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. این تغییرات فرهنگی که اغلب ناسازگار با فطرت انسانی هستند، نیازمند هوشیاری و واکنش مناسب در جامعه است.
مساجد؛ قلب تپنده محلات برای حل چالش‌های اجتماعی
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی تصریح کرد که با وجود وضعیت کنونی، ظرفیت فعال‌سازی مؤثر حداقل ده‌هزار مسجد در سراسر کشور برای نقش‌آفرینی اجتماعی وجود دارد. وی بر این باور است که مساجد نه تنها می‌توانند گره‌گشا باشند، بلکه روحانیون مستقر در آنها، با سازوکاری مشخص و هدفمند، قادرند نقشی فراتر از پیش‌نمازی ایفا کنند. این نقش می‌تواند شامل تبیین مسائل، همدلی با مردم و تسهیلگری اجتماعی باشد. این الگو تنها زمانی به اوج موفقیت می‌رسد که کاملاً مردمی باشد و از دل جامعه محلی و نیازهای واقعی مردم بجوشد، درست همانند کارکرد مساجد در تاریخ صدر اسلام که به عنوان کانون همه فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی عمل می‌کردند.
تسهیلگران اجتماعی: عنصری حیاتی در کارآمدسازی نقش مسجد
در این مسیر، حجت‌الاسلام قمی بر ضرورت بازتعریف نقش تسهیلگر اجتماعی تأکید کرد و یادآور شد که حل مسائل اجتماعی با روحیه کارمندی امکان‌پذیر نیست. تسهیلگر باید همچون "پدری دلسوز یا برادری همراه"، در میان مردم زندگی کند؛ فردی که هم صداقت و خیرخواهی‌اش مورد باور مردم باشد و هم سخنش از اعتبار لازم برخوردار باشد. او تأکید کرد که شناسایی و به‌کارگیری افرادی که در بافت محله جایگاه واقعی و اعتماد مردمی را کسب کرده‌اند، حیاتی است. این معتمدان محلی، در صورت تنظیم صحیح ارتباط با نهادهای حاکمیتی، می‌توانند صدای مردم را به گوش تصمیم‌گیران برسانند و به عنوان حلقه‌ی واسطی بر پایه اعتماد و اعتبار، میان مردم و حاکمیت عمل کنند.
الگوسازی از تجربیات موفق مساجد و تغییر انگاره‌های اجتماعی
قمی افزود که کشور از تجربه‌های موفقی در زمینه نقش‌آفرینی اجتماعی مساجد برخوردار است. بررسی و مستندسازی "تاریخ شفاهی" این نمونه‌ها می‌تواند الهام‌بخش باشد و به شکل‌گیری "الگوهای بومی متنوع" کمک کند. این روایت‌ها نه تنها به تغییر ذهنیت مردم نسبت به کارکردهای مسجد کمک می‌کند، بلکه الگوهای تازه‌ای از مشارکت اجتماعی فعال را نیز معرفی می‌نماید. معرفی این الگوها می‌تواند شامل:
وظایف تسهیلگرانه مساجد در گره‌گشایی اجتماعی:
ایفای نقش میانجی‌گر و داور در اختلافات محلی و خانوادگی.
تسهیل دسترسی به خدمات حمایتی و مشاوره برای خانواده‌ها، به‌ویژه در حوزه‌های تربیتی و روانشناختی.
فراهم آوردن بستر مشارکت مردمی در حل مسائل مشترک محله از جمله فقر، اعتیاد و اشتغال.
مسجد: نهادی فطری و حلقه‌ای میان مردم و حاکمیت در حل گره‌های اجتماعی
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در جمع‌بندی صحبت‌های خود، ریشه‌دار بودن مسجد در باور عمومی مردم را رمز کارآمدی آن در جامعه امروز دانست. وی مسجد را به عنوان "کارآمدترین نهاد اجتماعی" معرفی کرد که می‌تواند مسائل مردم، چه آنان که به صورت سنتی اهل مسجد هستند و چه آنان که کمتر با این نهاد ارتباط دارند، را حل و فصل کند. قمی بر اهمیت "محافل محلی" تأکید کرد؛ محفل‌هایی که در آن مردم گرد هم آیند، از تجربه‌ها و موفقیت‌های خود بگویند و برای مسائل محله مشورت کنند. این عینیت و حضور واقعی در بستر محله، نه تنها ذهنیت‌ها را اصلاح می‌کند، بلکه انگاره‌های نادرست را نیز تصحیح می‌نماید. پیشنهاد خداوند برای نهادی که بتواند در بافت اجتماعی محله نقش‌آفرینی کند، همواره مسجد بوده و تاریخ صدر اسلام به روشنی این نقش موفق را در گره‌گشایی از مسائل اجتماعی به نمایش گذاشته است.
مطالب مرتبط
- مردم قدرشناس قم پیکر مطهر مادر شهید حسین خاکباز یگانه را تشییع کردند
- قم با اجرای چهار تئاتر زنده میزبان باشکوه سوگواره کوچه بنی‌هاشم است
- شاعران برجسته، نوای شعر انتظار را در فضای معنوی مسجد جمکران طنین‌انداز کردند
- قم میزبان ۶ ویژه‌برنامه سالروز رحلت امامزاده موسی مبرقع(ع)
فاطمه بخشایش، یکی از خبرنگاران پرتلاش و دغدغه‌مند در مجله خبری «کانون قم» است که با قلمی شیوا و مسئولانه، به پوشش اخبار و رویدادهای این شهر می‌پردازد. او با تعهد و دقت نظر، در تلاش است تا صدای مردم باشد و به انعکاس مشکلات و پیشرفت‌های جامعه کمک کند.