فضای مجازی؛ عامل همگرایی یا تهدیدی برای انسجام عاطفی خانواده‌ها؟
با گسترش روزافزون شبکه‌های اجتماعی و نفوذ فضای مجازی در زندگی روزمره، روابط خانوادگی به‌ویژه ارتباط میان زوجین با چالش‌های جدیدی مواجه شده‌اند. در حالی که این بستر دیجیتال می‌تواند زمینه‌ساز تعامل، یادگیری و ارتباط مؤثر باشد، در مواردی نیز موجب بروز فاصله‌گذاری عاطفی، کاهش اعتماد و حتی بحران‌های زناشویی می‌شود.
در گفت‌وگویی با مرضیه عزیزی معین، روانشناس و مدرس دانشگاه، ابعاد مختلف تأثیر فضای مجازی بر روابط خانوادگی و زناشویی مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهایی برای مدیریت این تأثیرات ارائه شده است.
فضای مجازی؛ فرصت‌های ارتباطی یا زمینه‌ساز انزوای عاطفی؟
عزیزی معین با اشاره به نقش دوگانه فضای مجازی در زندگی زوج‌ها، اظهار کرد: این فضا از یک سو امکان تبادل نظر، آگاهی از اخبار روز و تسهیل امور خانوادگی را فراهم می‌کند، اما از سوی دیگر، استفاده افراطی و نادرست از آن می‌تواند منجر به کاهش تعاملات واقعی، بی‌اعتمادی، دروغ‌گویی، طلاق عاطفی و حتی خیانت زناشویی شود.
وی افزود: پژوهش‌ها نشان می‌دهند که فضای مجازی می‌تواند مرزهای ارتباطی در روابط زناشویی را مخدوش کرده و حریم خصوصی زوجین را تهدید کند. همچنین مشاهده سبک زندگی دیگران در شبکه‌های اجتماعی، مقایسه‌های نابه‌جا و احساس نارضایتی از زندگی شخصی، از جمله عواملی هستند که به تضعیف پیوندهای عاطفی میان همسران منجر می‌شوند.
تأثیر فضای مجازی بر ساختار خانواده و روابط والدین با فرزندان
این روانشناس با تأکید بر نقش خانواده به عنوان مرجع اصلی تربیت و حمایت روانی، هشدار داد: استفاده بی‌رویه از فضای مجازی می‌تواند موجب کاهش ارتباط والدین با فرزندان، افت کیفیت روابط خانوادگی، افزایش احساس تنهایی، افسردگی، اعتیاد اینترنتی و بروز مشکلات روانی و جسمی شود.
وی خاطرنشان کرد که آسیب‌های ارتباطی ناشی از فضای مجازی عمدتاً در دو محور اصلی بروز می‌کند: نخست در روابط والدین با فرزندان و دوم در ارتباط میان زن و شوهر. این اختلالات در نهایت انسجام خانواده را تهدید کرده و زمینه‌ساز واگرایی اعضای خانواده می‌شود.
راهکارهایی برای حفظ تعادل میان زندگی مجازی و واقعی
برای مقابله با آسیب‌های فضای مجازی، عزیزی معین پیشنهاد کرد: زوجین باید محدودیت‌های زمانی و محتوایی برای استفاده از فضای مجازی تعیین کرده و با ایجاد تعادل میان فعالیت‌های آنلاین و آفلاین، به حفظ ارتباط سالم و مؤثر کمک کنند. همچنین تقویت گفت‌وگوهای صمیمانه، شفاف‌سازی روابط و حفظ اعتماد متقابل از جمله راهکارهای مؤثر در تقویت روابط زناشویی است.
وی همچنین بر نقش رسانه ملی در آموزش و آگاهی‌بخشی تأکید کرد و گفت: تولید برنامه‌های خانواده‌محور، ارائه مشاوره‌های تخصصی و آموزش مهارت‌های ارتباطی می‌تواند به زوجین در مدیریت تعاملات دیجیتال کمک کند. استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی برای ارتقای دانش جنسی، روانی و ارتباطی نیز از دیگر پیشنهادات این روانشناس بود.
در پایان، عزیزی معین توصیه کرد: زوج‌هایی که با مشکلات ناشی از فضای مجازی مواجه هستند، بهتر است با مراجعه به متخصصان حوزه روانشناسی و مشاوره، راهکارهای مناسب برای حل مسائل خود را دریافت کنند تا از آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری شود.
با توجه به نقش پررنگ فضای مجازی در زندگی امروز، ایجاد تعادل میان ارتباطات دیجیتال و تعاملات واقعی، ضرورتی حیاتی برای حفظ سلامت روانی و انسجام عاطفی خانواده‌ها محسوب می‌شود.
فاطمه بخشایش، یکی از خبرنگاران پرتلاش و دغدغه‌مند در مجله خبری «کانون قم» است که با قلمی شیوا و مسئولانه، به پوشش اخبار و رویدادهای این شهر می‌پردازد. او با تعهد و دقت نظر، در تلاش است تا صدای مردم باشد و به انعکاس مشکلات و پیشرفت‌های جامعه کمک کند.