ترافیک قم و چالش ۲ میلیون سفر روزانه؛ تغییر رویکرد شهری برای نجات حملونقل عمومی
شهر قم، به عنوان یکی از کلانشهرهای مذهبی و پرتردد ایران، روزانه میزبان حدود دو میلیون سفر درونشهری است. این حجم عظیم از تردد، در کنار عواملی چون رشد فزاینده خودروهای شخصی، توسعه نامتوازن معابر و ضعف مشهود در سیستم حملونقل عمومی، چالشهای ترافیکی قم را به معضلی جدی و پیچیده تبدیل کرده است که نه تنها کیفیت زندگی شهروندان را تحت تأثیر قرار داده، بلکه به یکی از بزرگترین دغدغههای مدیریت شهری بدل شده است. کارشناسان و مسئولان شهری بر این باورند که حل پایدار این مشکل، نیازمند بازنگری اساسی در سیاستگذاریها و تغییر رویکرد از راهحلهای صرفاً عمرانی به سمت تقویت همهجانبه ناوگان عمومی و هوشمندسازی ترافیک قم است.
ریشههای عمیق چالش ترافیک قم: از ساختار شهری تا فرهنگ رانندگی
معضل ترافیک قم ریشههای متعددی دارد که از ساختار تاریخی و نامتوازن شهر آغاز میشود. بسیاری از خیابانهای مرکزی قم که هسته قدیمی شهر را تشکیل میدهند، عرض کمی دارند و برای حجم ترافیک کنونی با تراکم بالای خودروها طراحی نشدهاند. این گلوگاههای ترافیکی، روزانه زمان زیادی را از شهروندان تلف میکنند و به افزایش خستگی و استرس منجر میشوند.
علاوه بر این، رفتارهای نادرست ترافیکی نیز به تشدید مشکلات دامن میزند. توقفهای دوبله، بیتوجهی به علائم راهنمایی و رانندگی، عبور از مسیرهای ممنوع و استفاده بیرویه از موتورسیکلتها بدون رعایت قوانین، جریان حرکت را مختل کرده و ایمنی عابران و رانندگان را به خطر میاندازد. تکمیل عجولانه پروژههای عمرانی بدون رفع ایرادات فنی یا نگاه جامع، نیز خود به افزایش تصادفات و سردرگمی رانندگان دامن زده است، اتفاقی که بارها در مورد میادین و پلها پس از افتتاح شاهد آن بودهایم.
توسعه نامتوازن و تأخیر در مترو: دو عامل کلیدی تشدید ترافیک قم
وحید مقدم، دبیر شورای ترافیک استان قم، تأکید میکند که توسعه فیزیکی شهر و احداث خیابانها و معابر جدید، لزوماً به معنای حملونقل متوازن نیست. او اشاره دارد که در سالهای اخیر، شهر قم گسترش یافته اما شبکه حملونقل عمومی و زیرساختهای ترافیکی، همگام و هماهنگ با این توسعه پیش نرفته است. این ناهماهنگی، به ویژه در مناطق پرجمعیت مانند پردیسان، خود را به شکل کمبود ناوگان حملونقل عمومی نشان میدهد.
یکی از بزرگترین نقاط ضعف در مدیریت ترافیک قم، تأخیر چشمگیر در بهرهبرداری از پروژههای زیرساختی حملونقل ریلی شهری است. بیش از یک دهه از طرح موضوع مترو در قم میگذرد و با اینکه پروژه در حال اجراست، هنوز به مرحله بهرهبرداری کامل نرسیده است. این تأخیر، بار سنگینی را بر دوش حملونقل سطحی شهر تحمیل کرده است. در کنار آن، ناوگان اتوبوسرانی شهر نیز با کمبود و فرسودگی مواجه است؛ در حالی که قم بر اساس شاخصهای جمعیتی به حدود ۵۷۰ دستگاه اتوبوس نیاز دارد، در حال حاضر تنها حدود ۳۰۰ دستگاه فعال در شهر مشغول به فعالیت هستند.
اولویتهای جدید در مدیریت ترافیک قم: محوریت عابر پیاده و حملونقل عمومی
مدیریت شهری قم در رویکردهای جدید خود، بر اساس مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری، اولویتهای ترافیکی را دچار تغییرات اساسی کرده است. اکنون ایمنی عابر پیاده در جایگاه نخست قرار دارد و پس از آن، تسهیل تردد وسایل نقلیه عمومی مورد تأکید است. این تغییر رویکرد با هدف افزایش سرعت و ایمنی جابهجایی شهروندان و در نهایت کاهش تصادفات صورت گرفته است.
آمارها نیز نتایج مثبتی از این تغییر رویکرد را نشان میدهد. دبیر شورای ترافیک استان قم اعلام کرده است که در ۹ ماهه اخیر، تعداد جانباختگان حوادث رانندگی درونشهری قم حدود چهار نفر و شمار مصدومان ۱۹۶۵ نفر کاهش یافته است. این ارقام، دستاوردی قابل توجه در حوزه ایمنی ترافیک به شمار میرود و استان قم را در سال جاری به دلیل کاهش محسوس آمار تصادفات، به عنوان استان برتر کشور معرفی کرده است. با این حال، همچنان سهم بالای عابران پیاده (۲۳ نفر) و موتورسواران (۳۶ نفر) از مجموع ۶۶ جانباخته ترافیکی، زنگ خطری جدی محسوب میشود و ضرورت توجه ویژه به این گروهها، از جمله حرکت به سمت استفاده از موتورسیکلتهای نسل جدید و برقی را برجسته میکند.
چالش پارکینگ و خودروهای تکسرنشین: عوامل پنهان در ترافیک قم
یکی از معضلات جدی در هسته مرکزی و اطراف حرم مطهر حضرت معصومه (س)، کمبود فضاهای توقف خودرو است. اگرچه ظرفیت پارکینگهای اطراف حرم به بیش از پنج هزار خودرو افزایش یافته و پروژههای جدید پارکینگ، بهویژه پارکینگهای زیرسطحی، در حال اجرا هستند، اما همچنان استقبال لازم از سوی زائران برای توقف خودرو در پارکسوارهای ورودی شهر و استفاده از حملونقل عمومی رایگان صورت نمیگیرد. این وضعیت، در مناسبتهای خاص و ایام پیک سفر، به تشدید ترافیک قم میانجامد.
علیرضا خلیلی، مدیرعامل سازمان حملونقل و ترافیک شهرداری قم، یکی از عوامل اصلی ایجاد ترافیک در کلانشهرها را خودروهای تکسرنشین میداند. بررسیها نشان میدهد در برخی معابر پرتردد قم، بیش از ۶۰ درصد خودروها تنها یک سرنشین دارند. این پدیده، سهم قابل توجهی در افزایش حجم ترافیک دارد و نشاندهنده نبود انگیزه کافی برای استفاده از حملونقل عمومی یا سیستمهای اشتراکی خودرو است. خلیلی همچنین به بعد فرهنگی این معضل اشاره میکند؛ در بسیاری از نقاط، حاشیه معابر حتی در کنار پارکینگهای خالی اشغال میشود که نیازمند اصلاح فرهنگ ترافیک و آموزشهای عمومی است.
نقش همافزایی نهادی و هوشمندسازی در کاهش ترافیک قم
کارشناسان و مسئولان شهری اتفاق نظر دارند که حل ریشهای معضل ترافیک قم تنها با تعریض معابر محقق نمیشود. توسعه حملونقل عمومی کارآمد و پاسخگو، استفاده از سامانههای مدرن و هوشمند شهری، بهبود مدیریت ترافیک، اصلاح نقاط حادثهخیز و ارتقای فرهنگ رانندگی، از جمله راهکارهای ضروری هستند. در همین راستا:
سامانههای هوشمند: شهرداری قم سامانه هوشمند اتوبوسرانی را طراحی کرده تا شهروندان بتوانند مسیر حرکت، تعداد اتوبوسهای فعال و زمان رسیدن به ایستگاه را به صورت آنلاین مشاهده کنند و اعتماد به حملونقل عمومی افزایش یابد.
همافزایی نهادی: مدیریت ترافیک، حاصل تلاش جمعی دستگاهها و سازمانهای دخیل در این حوزه است و شورای ترافیک استان قم به عنوان مرجع هماهنگکننده، نقش حیاتی در اجرایی شدن مصوبات دارد.
طرح جامع حملونقل: قم دارای طرح جامع حملونقل شهری است که با نگاه کارشناسی تدوین شده و راهکارهای متعددی را در افقهای کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت ارائه داده است. اجرای صحیح و اختصاص بودجه متناسب با این سند، کلید موفقیت محسوب میشود.
محمدحسین دهناد، رئیس کمیسیون عمران و حملونقل شورای اسلامی شهر قم، بر ضرورت تقویت ناوگان عمومی تأکید کرده و اظهار میدارد که سهم بودجه حملونقل شخصی در گذشته به مراتب بیشتر از حملونقل عمومی بوده است، که این روند به وضعیت فعلی شبکه ترافیکی شهر دامن زده. او خاطرنشان میکند که هر میزان منابع مالی که صرف توسعه و نوسازی حملونقل عمومی شود، سرمایهگذاری مستقیم در جهت کاهش ترافیک، افزایش ایمنی و بهبود کیفیت زندگی شهری است و تجربه شهرهای موفق جهان نیز این رویکرد را بهروشنی تأیید میکند. در نهایت، رویکردی یکپارچه و متمرکز بر انسانمحوری و تقویت حملونقل پایدار، میتواند ترافیک قم را به شیوهای مؤثر و پایدار مدیریت کند.
مطالب مرتبط
- دادستانی قم با عزمی جدی، حفاظت از آرامش اقتصادی و معیشتی شهروندان را در اولویت قرار داد
- حوزههای علمیه فرصت تعلل در برابر هوش مصنوعی را از دست دادهاند
- آیتالله اعرافی با صدور پیامی درگذشت استاندار سابق قم را تسلیت گفت
- مسمومیت چهار شهروند در قم بر اثر نشت گاز منوکسیدکربن
فاطمه بخشایش، یکی از خبرنگاران پرتلاش و دغدغهمند در مجله خبری «کانون قم» است که با قلمی شیوا و مسئولانه، به پوشش اخبار و رویدادهای این شهر میپردازد. او با تعهد و دقت نظر، در تلاش است تا صدای مردم باشد و به انعکاس مشکلات و پیشرفتهای جامعه کمک کند.